W sklepach stacjonarnych osoba poniżej 18 roku życie nie może legalnie kupić papierosów. Pojawia się problem legalnej sprzedaży wyrobów tytoniowych przez Internet. W poniższym wpisie postaramy się krótko przedstawić wątpliwości, które zrodziły się przy analizie tego zagadnienia.
Sprzedaż wyrobów tytoniowych uregulowana została w ustawie z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U.2015.298 j.t.). Według tej ustawy wyrobem tytoniowym są wszelkie wyprodukowane z tytoniu wyroby, takie jak papierosy, cygara, cygaretki, tytoń fajkowy, machorka i inne, zawierające tytoń lub jego składniki, z wyłączeniem produktów leczniczych zawierających nikotynę. Tytoń w rozumieniu tej ustawy to rośliny tytoniowe uprawne rodzaju Nicotiana.
Zakazy ustawowe
Zgodnie z art. 6. ust. 1. omawianej ustawy zabrania się sprzedaży wyrobów tytoniowych osobom do lat 18. W dodatku ustawodawca nakazał zamieścić w miejscu sprzedaży wyrobów tytoniowych widoczną i czytelną informację o dokładnie ustalonej treści: Zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych osobom do lat 18 (art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych). W miejscu sprzedaży wyrobów tytoniowych (np. w sklepie stacjonarnym) sprzedawca w przypadku wątpliwości co do pełnoletności kupującego wyroby tytoniowe może zażądać okazania dokumentu potwierdzającego wiek kupującego, którym najczęściej jest dowód osobisty. Należy również pamiętać o zakazie sprzedaży detalicznej wyrobów tytoniowych w systemie samoobsługowym, z wyjątkiem sklepów wolnocłowych.
Ustawodawca zabronił sprzedaży wyrobów tytoniowych na terenie podmiotów wykonujących działalność leczniczą w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, szkół i placówek oświatowo-wychowawczych oraz obiektów sportowo-rekreacyjnych, a także w automatach.
Co ciekawe ustawodawca wprowadził zakaz sprzedaży papierosów w opakowaniach zawierających mniej niż dwadzieścia sztuk oraz luzem bez opakowania.
Problem Internetu
Należy pamiętać, że ustawa regulująca sprzedaż wyrobów tytoniowych została uchwalona w roku 1995 roku, a wiec 5 lat od początków interetu w Polsce. Należy pamiętać, że jeszcze w roku 2009 dostęp do internetu stacjonarnego miało u nas 13,5 proc. obywateli.[1] Nie dziwi więc, że ustawodawca nie uwzględnił internetu jako kanału sprzedaży w omawianej ustawie. Niestety, zauważyć należy, że ustawodawca pomimo wielokrotnych nowelizacji ustawy – naliczyliśmy ich ok. 10, nie zauważył możliwości sprzedaży wyrobów tytoniowych w sieci.
Powstaje problem, ponieważ, jak widać w omawianym katalogu nie ma wprost wskazanej sprzedaży przez Internet. W Internecie ograniczona jest także możliwość sprawdzenia wieku kupującego.
Może dobrym tropem byłoby dokonanie wykładni funkcjonalnej, opierając się na art. 6 ust. 3 – skoro ustawodawca zabrania sprzedaży wyrobów tytoniowych w automatach (a więc w sytuacji, w której nie ma możliwości sprawdzenia wieku kupującego), to w okolicznościach podobnych (w sklepie internetowym) racjonalny ustawodawca również zakazuje sprzedaży wyrobów tytoniowych.
Jednakże przepis ten (w którym zawarte są wyjątki) można interpretować również ściśle – uznać tę formę sprzedaży za niezakazaną i sprzedawać. Nie bez znaczenia pozostaje jedna z zasad wykładki zawarta w łacińskiej paremii exceptiones non sunt extentendae – wyjątków nie należy interpretować rozszerzająco.
Podobne dylematy spotkamy w przypadku sprzedaży alkoholu przez Internet (Czy sprzedaż alkoholu przez Internet jest legalna?). Mimo braku jasnych regulacji w Internecie funkcjonują sklepy z alkoholem. Ich cechą wspólna jest zazwyczaj kładzenie nacisku na weryfikację wieku kupującego, ustalenie w regulaminie sklepu odpowiedniego miejsca sprzedaży oraz zastrzeżenie możliwości kontroli wieku przez kuriera. Wszystkie te działania niestety nie gwarantują legalności sprzedaży alkoholu przez Internet i co jakiś czas słyszymy o sprawach dotyczących cofnięcia zezwolenia na jego sprzedaż.
Wydaje się, że podobne czynniki powinny być brane przy sprzedaż papierosów przez Internet – tutaj szczególny nacisk powinien być kładziony na weryfikację wieku kupującego. Oczywiście nie przesądzamy tutaj jednoznacznie, czy sprzedaż jest legalna, czy nie. Ostatecznie decyzję podejmuje tutaj przedsiębiorca. Z naszej strony jedynie wskazujemy na brak jednoznacznych regulacji oraz możliwe problemy i zagrożenia. Należy jednak zauważyć, że w praktyce – podobnie jak w przypadku alkoholu – znajdziemy działające sklepy internetowe sprzedające papierosy.
Oferta na stronie a reklama wyrobów tytoniowych
Kolejną kwestię nierozstrzygniętą w ustawie jest problem zakazu reklamowania i promocji wyrobów tytoniowych, rekwizytów tytoniowych i produktów imitujących wyroby lub rekwizyty tytoniowe oraz symboli związanych z używaniem tytoniu, a w szczególności:
- w telewizji, radiu, kinach, podmiotach leczniczych, szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych, w prasie dziecięcej i młodzieżowej, na terenie obiektów sportowo-rekreacyjnych oraz w innych miejscach publicznych,
- w prasie,
- na plakatach, w tym plakatach wielkoformatowych,
- w środkach usług informatycznych.
Na szczególną uwagę zasługuje ostatnia kategoria, w szczególności, że ustawa w żadnej części nie definiuje czym są usługi informatyczne. Brakuje także orzeczeń, które precyzowałyby to wyrażenie.
Idą zmiany związane z dostosowaniem do prawa unijnego
Trwają już prace nad nową ustawą wdrażającą przepisy unijne – dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów oraz uchylająca dyrektywę 2001/37/WE (Dz. Urz. UE L 127 z 29.4.2014, str. 1).
Dyrektywa ta ma być wdrożona do polskiego porządku prawnego poprzez ustawę o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych.
Zgodnie z projektem ustawa miała wejść w życie 1 stycznia 2016 r., ale nadal trwają nad nią pracę. Możemy się spodziewać, że ustawa wejdzie w życie najpóźniej do dnia 20 maja 2016 r. – w tym dniu traci moc dotychczasowa dyrektywna unijna regulująca te kwestie.
Projekt ustawy wprost przewiduje, że:
- zabrania się wprowadzania do obrotu na odległość, w tym transgranicznej sprzedaży na odległość, wyrobów tytoniowych;
- zabrania się wprowadzania do obrotu na odległość, w tym transgranicznej sprzedaży na odległość papierosów elektronicznych i pojemników zapasowych oraz ich części.
Wprowadzenie ustawy w takim kształcie spowoduje, że sprzedaż papierosów przez Internet, wyrobów tytoniowych a także papierosów elektronicznych będzie nielegalna.
Należy wskazać, że unijna dyrektywa wprost nie zakazuje sprzedaży transgranicznej sprzedaży wyrobów tytoniowych konsumentom na odległość – decyzja w tym zakresie została pozostawiona Państwom Członkowskim. Jak widać polski ustawodawca prawdopodobnie zdecyduje się na skorzystanie z tego uprawnienia.
Podsumowanie
Jak widać, kwestia sprzedaż papierosów przez Internet pozostaje w pewnej prawnej próżni. Sprzedający je przez Internet narażają się na karę grzywny – art. 13. 1. omawianej ustawy kto sprzedaje wyroby tytoniowe lub nie umieszcza informacji o zakazie sprzedaży wyrobów tytoniowych, wbrew przepisom art. 6 podlega karze grzywny do 2 000 zł., a orzekanie następuje w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia. A także na zarzut łamania zakazu reklamowania i promocji wyrobów tytoniowych, a kto reklamuje, promuje lub sponsoruje wyroby tytoniowe wbrew postanowieniom art. 8 ust. 1 i 2 podlega grzywnie do 200 000 zł albo karze ograniczenia wolności albo obu tym karom łącznie.
Należy jeszcze dodać, że w ustawie zdefiniowano również tzw. rekwizyty tytoniowe jako artykuły i przyrządy przeznaczone do używania tytoniu, jak papierośnice, cygarniczki, bibułki papierosowe, urządzenia do zwijania papierosów, fajki oraz przybory do ich czyszczenia i nabijania, popielniczki, obcinacze do cygar itp. (z wyłączeniem zapalniczek i zapałek).
I tutaj rodzi się kolejne pytanie – czy przytoczone definicje obejmują również e-papierosy i liquidy? Jest to temat na osobny wpis. Wygląda to trochę inaczej niż sprzedaż papierosów przez Internet.
[1] http://web.archive.org/web/20101020155743/http://wyborcza.biz/biznes/1,101562,8532658,Trudno_o_dostep__niskie_predkosci__Internet_w_Polsce.html (dostęp: 2016-01-08)
